Artykuł zaktualizowany 4 lutego 2021
Nie każdy guz w obrębie jajników musi oznaczać raka. Niektóre łagodne zmiany po wykryciu wystarczy obserwować, inne jednak mogą z czasem przerodzić się w nowotwory. Jeszcze inne natomiast potrafią zaburzać równowagę hormonalną w organizmie, należy je więc poddać leczeniu.
O tym, w jaki sposób przebiega to ostatnie, decyduje lekarz. Zależy to m.in. od charakteru guza, stopnia jego rozwoju, a także wieku kobiety.
Torbiele na jajnikach
Do zmian łagodnych zaliczamy przede wszystkim torbiele jajników. Większość z nich to tzw. torbiele czynnościowe, związane z intensywną pracą jajników, która ulega drobnym zaburzeniom. Mniejsze zmiany potrafią samoistnie zaniknąć. Lekarze w takim przypadku zalecają zwykle dalszą obserwację. Rzadziej torbiel trzeba usunąć – wówczas przeprowadza się to np. metodą laparoskopową.
Niektóre torbiele, zwane tekaluteinowymi, pojawiają się w związku z przyjmowaniem leków hormonalnych. – Towarzyszące im dolegliwości leczy się objawowo, czasem zaś konieczne okazuje się przerwanie wywołującej problem terapii – dowiadujemy się w białostockim gabinecie ginekologiczno-położniczym dr Anny Kluz-Kowal.
Mięśniaki
Inną formą guza może być stosunkowo rzadko występujący mięśniak jajnika. Jeśli jest mało zaawansowany, usuwa się dotknięty nim jajnik wraz z jajowodem. Pozostawienie drugiego jajnika pozwala zachować zdolności prokreacyjne, tego typu zabieg przeprowadza się więc zwłaszcza u kobiet młodych, które chcą jeszcze zostać matkami. Niekiedy jednak operacja musi przyjąć bardziej rozległy charakter. Szczególnie w przypadku towarzyszących mięśniaków macicy trzeba usunąć dodatkowo jej trzon i szyjkę, czyli wykonać histerektomię.
Nowotwory jajnika
Usunięcie guza jajnika staje się koniecznością, gdy zachodzi podejrzenie rozwoju nowotworu. Inaczej niż choćby przy raku piersi, w razie wątpliwości nie można przeprowadzić biopsji, ponieważ naruszenie struktury zmiany złośliwej w tym przypadku stwarza ryzyko rozsiewu komórek nowotworowych. Charakter guza oraz stopień jego zaawansowania określa się więc, poddając wyciętą podczas zabiegu laparotomii zmianę badaniu histopatologicznemu. Od postawionej w ten sposób diagnozy zależy dalsze leczenie.
Jeśli guz występuje tylko w jajniku lub jajnikach (stopień I), często wystarczy usunąć samą zmianę, choć u kobiet po menopauzie oraz tych, które nie chcą już rodzić, zaleca się jednak usunięcie całej macicy wraz z przydatkami. Tak rozległy zabieg przeprowadzany jest również w bardziej zaawansowanych stadiach (II-IV), kiedy to dodatkowo stosuje się chemioterapię (6 cykli co 3 tygodnie), a w IV stopniu także radioterapię. Często ważna okazuje się też psychoterapia i leczenie antydepresyjne, szczególnie w przypadku raka jajnika, któremu towarzyszy nadmierna produkcja androgenów.
Rokowania i profilaktyka
Im wcześniej wykryty nowotwór, tym lepsze są rokowania. Najlepsze zaś – gdy nie daje jeszcze żadnych objawów i wykryć go można jedynie podczas badań kontrolnych, zwłaszcza USG przezpochwowego. Dlatego tak ważne jest, by regularnie się na nie zgłaszać. W największym stopniu dotyczy to zaś kobiet z grupy podwyższonego ryzyka, a więc bezdzietnych, w okresie menopauzy, tych leczonych już kiedyś onkologicznie, poddających się stymulacji jajników, a także tych, w których rodzinie wystąpił rak jajnika.
